Psikiyatride hastalarının hikayelerinden ' gerçek yaşam' hikayeleri yayınlamak

Kral Kaybederse dizisinin, Gülseren Budayıcıoğlu’nun aynı adlı kitabından uyarlandığı biliniyor. Budayıcıoğlu, bir psikiyatrist olarak hastalarının hikayelerinden esinlenerek yazdığı kitaplarda, isim ve kimlik bilgilerini değiştirse de hikayelerin gerçek yaşamdan alındığını açıkça belirtiyor. Bu durum, psikiyatri mesleğinin etik kuralları açısından tartışmalı bir konu.

Psikiyatride Etik İlkeler

Psikiyatride etik kurallar, özellikle hasta mahremiyeti ve gizliliği üzerine kuruludur. Türk Tabipler Birliği’nin Hekimlik Meslek Etiği Kuralları ve Amerikan Psikiyatri Birliği’nin (APA) etik ilkeleri gibi standartlar, hasta bilgilerinin izinsiz paylaşılmasını yasaklar. Bu ilkeler, hastanın kimliğinin doğrudan ya da dolaylı olarak ifşa edilmesini engellemeyi amaçlar. Ayrıca, Dünya Psikiyatri Birliği’nin Madrid Bildirgesi (1996, güncellenmiş 2020), hasta mahremiyetinin korunmasını ve tedaviye duyulan güvenin sarsılmamasını vurgular.

Etik Açıdan Sorunlu Noktalar

1. Gizlilik İhlali Riski: İsimler değiştirilse bile, hikayeler hastanın yakın çevresi tarafından tanınabilir. Örneğin, Kral Kaybederse gibi kitaplarda anlatılan olaylar, hastanın yaşamındaki benzersiz detaylar nedeniyle çevresindekiler tarafından ilişkilendirilebilir. Bu, hastanın mahremiyetini ihlal edebilir ve sosyal damgalanmaya yol açabilir.
2. Hasta Onayı: Psikiyatride hasta bilgilerinin paylaşılması için açık rıza alınması şarttır. Budayıcıoğlu’nun eserlerinde hasta onayı alındığına dair net bir bilgi kamuoyuyla paylaşılmamıştır. Eğer onay alınmadıysa, bu etik bir ihlal oluşturur. Onay alınmış olsa bile, hastanın rızasının kapsamı (örneğin, hikayenin kitaba ve diziye uyarlanması) sorgulanabilir.
3. Terapötik İlişkiye Zarar: Psikiyatri, hasta ile doktor arasında güven ilişkisine dayanır. Hastaların hikayelerinin popüler medyada (kitap, dizi) kullanılabileceği algısı, potansiyel hastaların terapiye başvurmasını engelleyebilir veya mevcut hastaların kendilerini açmasını zorlaştırabilir. Bu, mesleğin toplumsal güvenilirliğine zarar verebilir.
4. Ticari Kazanç ve Meslek Etiği: Hasta hikayelerinin kitap ve dizi gibi ticari ürünlere dönüştürülmesi, mesleki etik açısından tartışmalıdır. Psikiyatristin, hastanın mahrem hikayelerinden maddi kazanç sağlaması, meslek etiğinin “hastanın iyiliğini önceleme” ilkesine aykırı bulunabilir.

Etik Açıdan Savunulabilir Noktalar

1. Eğitim ve Farkındalık Amacı: Budayıcıoğlu, eserlerinde psikolojik sorunlara dikkat çekerek toplumda farkındalık yaratmayı amaçladığını belirtiyor. Psikiyatrik sorunların ve terapinin normalleştirilmesi, damgalanmayı azaltabilir. Bu, mesleki etikle uyumlu bir hedef olarak görülebilir.
2. Kimliklerin Değiştirilmesi: İsimler ve kişisel bilgiler değiştirildiği için, teorik olarak hastaların kimlikleri korunmaktadır. Eğer hikayeler yeterince genelleştirilmişse, bireylerin tanınması zorlaşabilir.
3. Sanatsal Özgürlük: Edebiyat ve sanat, gerçek yaşamdan esinlenmeyi sıkça kullanır. Hikayeler tamamen kurgusal olmasa da, yazarın bunları sanatsal bir şekilde işleme hakkı vardır. Ancak bu, psikiyatrist kimliği taşıyan bir yazar için etik sınırları zorlayabilir.

Kişisel Değerlendirme

Mesleki etik açısından, hasta hikayelerinin kitaba ve diziye uyarlanmasını genel olarak etik dışı buluyorum. Bunun temel nedenleri:

• Hasta mahremiyetinin dolaylı olarak bile ihlal edilme riski.
• Hasta onayı konusunda şeffaflık eksikliği.
• Terapiye duyulan güvenin zedelenme ihtimali.
• Hasta hikayelerinden ticari kazanç elde edilmesi.

Ancak, eğer hasta onayı açıkça alınmış, hikayeler tanınmayacak kadar genelleştirilmiş ve toplumsal fayda (farkındalık yaratma) ön plandaysa, bu durum etik açıdan daha kabul edilebilir hale gelebilir. Yine de, psikiyatristin hasta hikayelerini kullanırken son derece dikkatli olması ve mesleki sorumluluklarını ön planda tutması gerekir.

Öneriler

• Psikiyatristler, hasta hikayelerini paylaşmadan önce açık ve yazılı rıza almalı, rızanın kapsamını (kitap, dizi vb.) netleştirmelidir.
• Hikayeler, bireylerin tanınmasını imkansız kılacak şekilde genelleştirilmelidir.
• Meslek örgütleri (ör. Türkiye Psikiyatri Derneği), bu tür durumlar için daha net etik yönergeler yayınlayabilir.

Dünyanın En Çılgın Resimleri,İlginç Resimler,Sıradışı Olaylar, Garip Olayların Resimleri, Enterasan Resimler ** Normal üstü (Paranormal) Olaylar